بررسی میزان فرسایش وتولید رسوب‌ حوزه آبخیز ایوانکی با استفاده از مدل­های FSM ، MPSIAC و ایستگاه رسوب‌سنجی

       چکیده   فرسایش خاک و رسوب­زایی یکی از مسائل مهم زیست محیطی مطرح در جهان است و خسارات زیادی برای حیات و اکوسیستم بر جا می‌گذارد . به منظور حفاظت خاک و مبارزه با فرسایش و کاهش رسوب‌زایی درحوزه آبخیز ایوانکی و به علت عـدم وجـود آب‌بنـد و مخـزن در حــوزه‌ که بتوان حجم کل رسوبدهی سالانه را بر اساس آن تعیین نمود، برای برآورد میزان فـرسایش خـاک و رسـوبزایی از مـدل‌هـای نیمه کمی FSM ‌ (Factor Scoring Method) و MPSIAC (Modified Pacific Southwest Inter Agency) استفاده شد. حوزه آبخیز ایوانکی با مساحت 800 کیلومتر مربع، درجنوب شرقی استان تهران واقع شده است که رودخانه اصلی آن (ایوانکی) دارای طولی در حدود 50 کیلومترمی باشد. با بررسی نقشه­های پایه از جمله نقشه‌های توپوگرافی و سنگ‌شناسی منطقه که در محیط Arc GIS رقومی گردیدند و با بازدیدهای صحرایی در مدل FSM ،‌ پنج عامل محیطی: پستی و بلندی، پوشش گیاهی، فرسایش خندقی، سنگ‌شناسی و شکل حوضه و دو عامل تکمیلی این مدل یعنی:اقلیم وحفاظت خاک بررسی وامتیازدهی شدند. به هر کدام از این عوامل، امتیازی بین 1 تا 3 (فرسایش کم تازیاد) داده شد. در روش MPSIAC ، نه عامل محیطی: زمین‌شناسی، خاک‌شناسی، اقلیم، پستی و بلندی، رواناب، پوشش زمین، کاربری اراضی، فرسایش سطحی و فرسایش رودخانه‌ای مورد بررسی قرار گرفتند و نمره دهی شدند. دراین تحقیق با استفاده از مدل شبیه‌ساز باران، میزان رسوبدهی سازندهای فرسایش­پذیر بررسی و دسته‌بندی گردیدند. با در نظر گرفتن ارزش‌های کمی برای هر یک از عوامل و وارد نمودن آن در رابطه مربوط به مدل FSM و MPSIAC در محیط GIS ، میزان رسوب بر حسب متر مکعب در کیلومتر مربع و تن در هکتار در این حوضه آبخیز به دست آمد. میزان رسوبزایی برای مدل FSM برابر91/0 تن در هکتار در سال و برای مدل MPSIAC به میزان 21/3 تن در هکتاردرسال برای کل حوزه برآوردگردید که در کلاس فرسایشی متوسط قرارمی‌گیرد. در نهایت ارقام برآوردی با میزان بار رسوبی محاسباتی22 ساله اخیر ایستگاه رسوب‌سنجی ایوانکی یعنی 93/0 تن درهکتار در سال مقایسه و مشخص گردید مدل FSM نتیجه نزدیکتری با برآورد رسوب ازایستگاه رسوب‌سنجی نسبت به MPSIAC نشان می‌دهد.